Menigeen heeft het op de middelbare school of later gelezen: Lijmen / Het Been van Willem Elsschot (Alfons de Ridder). Het is een verhaal rond een vorm van acquisitiefraude: een tijdschrift zonder abonnees, waarbij de adverteerder wordt verleid een werkelijk waanzinnige stapel exemplaren van het blad te kopen. De adverteerder betaalt zich ook scheel aan foto’s die per vierkante centimeter worden berekend, dat staat in heel kleine letters op het opdrachtformulier.

Als je wel eens te maken hebt gehad met acquisitiefraudeurs herken je veel in deze roman, waarin een klein fabriekje in keukenliften wordt opgezadeld met een machtige stapel bedrukt waardeloos papier en een torenhoge rekening.

Het verhaal van Elsschot is deels autobiografisch. Het Algemeen Wereldtijdschrift voor financiën, handel, nijverheid, kunsten en wetenschappen heeft echt bestaan. Elsschot werkte er namelijk als redacteur. Het blad heette in werkelijkheid La Revue Continentale Illustrée – Industrie – Finance – Commerce – Education. Dat was overigens al bekend. Wat ik niet wist, was dat er exemplaren van dit blad bewaard zijn gebleven.
De universiteitsbibliotheek van Gent heeft er twee. Ze zijn digitaal in te zien. Je leest in het echte ‘Wereldtijdschrift’ uitgebreide verhalen over katholieke kostscholen, zoals Elsschot’s boek ook beschrijft, met veel foto’s. Op afbeelding 20 van het digitale bestand staat een ronkend verhaal over een uitvaartverzorger. Wie zich uit “Lijmen” de episode over lijkwagen / ambulance Korthals XIV en XV voor de geest haalt, begrijpt dat Elsschot het materiaal voor zijn roman werkelijk niet ver hoefde te zoeken.
En dat deze vorm van misleiding van alle tijden is.