“I give you special price, my friends!” De tapijtverkoper heeft iets met Nederland, zegt hij. Zijn broer woont en werkt in Amsterdam en dat schept uiteraard een band met de 36 m/v tellende reisgroep waarvan we deel uitmaken. De meeste reisgenoten laten in het hartje van de medina van de stad Fès zijn radde verkooppraat rustig over zich komen, terwijl hij het ene na het andere tapijt uitrolt. Niet iedereen heeft tijdens zijn vakantie behoefte aan de aanschaf van een nieuw karpet. Het is niet het eerste verkooppraatje dat we aanhoren tijdens onze groepsreis langs de vier koningssteden in Marokko. We worden binnen enkele dagen binnengeloodst bij bedrijven in cosmetica en kruiden, keramiek, arganolie, handgeweven textiel en lederwaren. En dan zwijg ik nog over de vele tientallen straatverkopers en de handelaren in de soeks die ons ook allemaal graag als klant hebben. En uiteraard de dozijnen bedelaars die ook wel wat geld van ons willen, maar geen heldere tegenprestatie beloven.
Je kunt je voorstellen dat een bus Japanse toeristen op rondreis in Nederland op dezelfde manier kennismaakt met het Nederlandse bedrijfsleven. Een kaasmakerij, een korenmolen, een klompenmaker. Een demonstratie van het mooie oude ambacht, uitgang via de winkel. Leuk om te zien, dat uiteraard wel.
De prijzen die de Marokkaanse toeristische handelaren vragen zijn, ook na afdingen, aan de forse kant. Bijvoorbeeld: een slordige twintig euro of meer voor een tajine, een traditionele stoofpot. In de supermarkt in Marrakesh kosten ze rond de vier euro. (Supermarkt? Ja, de Acima. De Marokkaanse versie van het Franse Auchan. Ook de Carrefour heeft voet op Marokkaanse bodem. Marokko was van 1912-1956 een Frans protectoraat, en da’s nog steeds goed te merken. Je kunt met toeristenfrans overal goed terecht en de opschriften zijn vrijwel allemaal Arabisch / Frans.)
Bij een rondreis horen uiteraard bezichtigingen van bezienswaardigheden. Prachtige paleizen en mausolea, in een bouwstijl vergelijkbaar met het Alhambra in Grenada. De splinternieuwe Hassan II-moskee in Casablanca, één van de weinige die ook voor niet-moslims toegankelijk is. (Schoenen uit en zelf meenemen in een plastic tasje.) Romeinse ruïnes in Volubilis. Het enorme labyrint van steegjes in de medina’s, met ambachtslieden en verkopers. Een kijkje in een authentieke (?) berberwoning, compleet met toeristenwinkel (met o.a. tajines in de aanbieding).
Onze gids Lahcen (als ik de naam goed heb), was een lot uit de loterij. Deze uiterst erudiete en vriendelijke man veranderde de toerbus in een soort rijdende collegezaal, waar hij met veel enthousiasme vertelde over alle mogelijke aspecten van het leven in Marokko. Over modernisering van o.a. sociale wetgeving. De bevordering van de economie, onder andere het toerisme. Over de bevordering van de woningbouw. Over de landbouw en de problemen door droogte. Gelukkig voor Marokko: tijdens onze reis en de weken daarvoor was er ruimschoots neerslag.
In een rondreis van een week tijd kun je misschien even proeven aan een land als Marokko. De tapijtverkopers, de soeks, de bedelaars en de monumenten vormen maar een heel klein deel van de werkelijkheid. Want daar hoort ook de sloppenwijk bij Casablanca bij, waar we ’s ochtends langsreden. De bewoners liepen in een dikke drom naar een naastgelegen fabrieksgebouw. Daar horen ook de keurige nieuwgebouwde buitenwijken van de steden bij. De fraai aangelegde prestigetrottoirs in andere plaatsen, waar renovatie de bewoners inspireert om hun leefomgeving zélf optimaal te onderhouden. Het overvloedige zwerfvuil in andere plaatsen.
Interessant en plezierig land, Marokko, dat staat vast. In tegenstelling tot wat sommige onderbuikpolitici ons willen doen geloven: dé Marokkaan bestaat niet. Dat wisten we trouwens al. Maar Marokko is zeer de moeite waard om zelf eens naar toe te gaan. Aanrader!
